Burgerschap stelt een statuut vast dat een individu tot een politiek gearticuleerde gemeenschap behoort
Afbeelding: Pauline Loroy in Unsplash
De term "burgerschap" heeft een etymologische oorsprong in het Latijnse civitas , wat "stad" betekent. Burgerschap kan worden gedefinieerd als de voorwaarde voor toegang tot burgerlijke, politieke en sociale rechten die de burgers in staat stellen al hun potentieel te ontwikkelen, inclusief deelname aan een actieve, georganiseerde en bewuste manier van collectief leven in de staat. Een voorbeeld op het gebied van burgerrechten is de vrijheid van meningsuiting en gedachte. Met betrekking tot politieke rechten garandeert burgerschap de deelname van individuen aan de uitoefening van politieke macht. Ten slotte houden sociale rechten verband met economisch en sociaal welzijn, zoals toegang tot gezondheidszorg en onderwijs.
In Brazilië heeft de juridische verwezenlijking van deze rechten de praktische problemen van een groot deel van de bevolking niet kunnen verhullen. Vanuit dit perspectief zijn veel mensen niet in staat hun burgerschap volledig uit te oefenen, omdat ze geen toegang hebben tot basisrechten zoals onderwijs, gezondheid, huisvesting en elementaire sanitaire voorzieningen.
In de geschiedenis van de mensheid is het concept van burgerschap op verschillende manieren opgevat. De oorsprong ervan gaat terug tot het oude Griekenland, met de ontwikkeling van het Griekse Pólis, in de stadstaat Athene, waar alleen vrije mannen ouder dan 21 jaar die Atheners waren en kinderen van Atheense ouders als burgers werden beschouwd. In Rome werd burgerschap alleen toegeschreven aan vrije mannen. In democratische samenlevingen is het huidige concept van burgerschap doorgaans uitgebreider en valt het binnen de context van de opkomst van de moderniteit en de structurering van natiestaten, voornamelijk geïnspireerd door de idealen van de Franse revolutie van 1779.
Hoewel beïnvloed door oudere opvattingen, heeft modern burgerschap zijn eigen karakter en is het verdeeld in twee categorieën: formeel en inhoudelijk. Formeel staatsburgerschap verwijst naar de nationaliteit die tot een natiestaat behoort, zoals in het geval van een persoon met Braziliaans staatsburgerschap. Substantieel burgerschap wordt op zijn beurt gedefinieerd als het bezit van burgerlijke, politieke en sociale rechten.
Thomas Marshalls klassieke studie - "Burgerschap en sociale klasse" - die de uitbreiding van burgerlijke, politieke en sociale rechten naar de hele bevolking van een natie beschrijft, maakte het mogelijk om substantieel burgerschap vanaf de 20e eeuw te comprimeren. Deze rechten zijn tot stand gekomen met de oprichting van de verzorgingsstaat in de Verenigde Staten ( verzorgingsstaat ), aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. In het algemeen waren sociale bewegingen en de effectieve participatie van burgers fundamenteel voor een geleidelijke en significante uitbreiding van politieke, sociale en burgerrechten in de samenleving.
Omdat het voortdurend wordt vernieuwd in het licht van sociale veranderingen, historische contexten en vooral de veranderingen in ideologische paradigma's, is het concept van burgerschap dynamisch en voortdurend in ontwikkeling. Om de veroverde rechten deel uit te laten maken van de realiteit is veel strijd en bewustwording van de kant van de bevolking nodig. Een voorbeeld is het kiesrecht voor vrouwen, dat in 1932 werd gegarandeerd door de eerste Braziliaanse kieswet. Deze prestatie was alleen mogelijk dankzij de druk en organisatie van verschillende feministische bewegingen in het begin van de 20e eeuw.
In westerse landen bestond het moderne burgerschap in fasen. Volgens Marshall overweegt een samenleving alleen volledig burgerschap als ze drie rechten articuleert. Zijn zij:
- Burgerlijk: rechten die inherent zijn aan individuele vrijheid, vrijheid van meningsuiting en gedachte; eigendomsrecht en het sluiten van contracten; en het recht op gerechtigheid;
- Politiek: recht om deel te nemen aan de uitoefening van politieke macht, zoals gekozen of kiezer, in alle instellingen van openbaar gezag;
- Sociaal: reeks rechten met betrekking tot economisch en sociaal welzijn, gaande van zekerheid tot het recht op een betere levensstandaard, volgens de heersende maatstaven in de samenleving.
Hoe burgerschap uitoefenen en een bewuste burger zijn?
Burgerschap zorgt voor de gelijkheid van individuen voor de wet en garandeert de mogelijkheden voor elke burger om het geheel van politieke, burgerlijke en sociale rechten in zijn land uit te oefenen, onderworpen aan hun verplichtingen. Het is daarom gerelateerd aan de bewuste en verantwoordelijke deelname van het individu aan de samenleving, en zorgt voor wetten die ervoor zorgen dat hun rechten niet worden geschonden.
Burgerschap en duurzame consumptie zijn nauw met elkaar verbonden. Volgens het ministerie van Milieu is duurzame consumptie de keuze voor producten die minder natuurlijke hulpbronnen gebruiken bij de productie, die fatsoenlijke banen garandeerden voor degenen die ze produceerden en die gemakkelijk kunnen worden hergebruikt of gerecycled. Duurzame consumptie vindt dus plaats wanneer onze keuzes bewust en verantwoordelijk zijn en met het besef dat ze ecologische en sociale gevolgen zullen hebben.
Burgerschap in Brazilië
Volgens de historicus José Murilo de Carvalho begint het burgerschapsproces in het algemeen met het verwerven van burgerrechten. Het individu dat over zijn burgerrechten beschikt, is vrij om te denken, te handelen en zijn mening en keuzes te uiten. Als gevolg hiervan begint hij zijn politieke rechten uit te oefenen en deel te nemen aan beslissingen die van invloed zijn op zijn leven en dat van de samenleving. Politieke participatie maakt het op haar beurt mogelijk om sociale rechten op te eisen om de levenskwaliteit van de bevolking te verbeteren.
In Brazilië volgde het traject van rechten echter een omgekeerde logica, stelt de onderzoeker in zijn boek "Citizenship in Brazil: the long way". “Eerst kwamen sociale rechten, geïmplanteerd in een periode van onderdrukking van politieke rechten en een vermindering van burgerrechten door een dictator die populair werd. Toen kwamen politieke rechten, ook op een bizarre manier. De grootste uitbreiding van het kiesrecht vond plaats in een andere dictatoriale periode, toen de organen van de politieke vertegenwoordiging werden omgevormd tot een decoratief onderdeel van het regime. Tot slot, zelfs vandaag de dag blijven veel burgerrechten ontoegankelijk voor de meerderheid van de bevolking ”, zegt hij.
Carvalho legt uit dat er op veel momenten de nadruk lag op sociale rechten, om het gebrek aan andere rechten te compenseren, dat wil zeggen dat er werd gemanipuleerd met openbare middelen om sociale rechten te bevorderen, zoals huisvesting, vervoer, gezondheid, onderwijs, sociale zekerheid en werk. Dit was een strategie die werd gebruikt om de bevolking het zwijgen op te leggen, en vooral groepen die zich konden uitspreken tegen de vermindering van burgerrechten en politieke rechten.
Wat de tekst duidelijk maakt, is dat er nog veel moet gebeuren met betrekking tot de volledige uitoefening van het staatsburgerschap in Brazilië. De verovering van burgerlijke, politieke en sociale rechten kon de centrale problemen waarmee een groot deel van de bevolking te maken heeft, zoals werkloosheid, analfabetisme, stedelijk geweld en de onzekerheid van sanitaire voorzieningen, gezondheidszorg en onderwijs, niet verhullen.
Gevolgtrekking
Naast het voortzetten van de strijd voor gelijke rechten, is het essentieel dat iedereen zijn steentje bijdraagt en bijdraagt aan de kwaliteit van leven van huidige en toekomstige generaties. Kleine attitudes zijn belangrijk voor de planeet en maken het mogelijk dat hun burgerschap bewust wordt uitgedrukt. Hiervoor moet elk individu de reeks van zijn gedragingen en de mogelijke gevolgen die ze veroorzaken in de samenleving en het milieu evalueren, altijd kiezen voor minder agressieve keuzes.
