Begrijp wat consumentisme is, de oorsprong van de huidige consumentenpraktijken en enkele manieren om deze te veranderen
De noodzaak van een verandering in de houding van de mens ten opzichte van de planeet is een waarschuwing die zich tegenwoordig in de meest uiteenlopende formaten aandient. Onderzoek, nieuws, conferenties of zelfs veelvoorkomende gesprekken vragen voortdurend aandacht voor de versnelde aantasting van het milieu. Hoewel de discussie over de opwarming van de aarde of het broeikaseffect controversieel is, lijkt de samenleving als geheel het debat te hebben begrepen of zich ervan bewust te zijn. Maar zo ja, waarom vindt deze verandering in houding dan vaak zo langzaam plaats?
Misschien is het antwoord op zo'n vraag in onszelf te vinden. Het isoleren van de schuld voor grote bedrijven die niet-hernieuwbare energiebronnen gebruiken, mishandeling van dieren of het milieu is niet voldoende. Om een verandering aan de top van de piramide te laten plaatsvinden, is het essentieel dat er een verandering plaatsvindt aan de basis die verantwoordelijk is voor consumptie: wij allemaal. Als de kritiek de consumptie niet bereikt, is het bewustzijn niet volledig.
In deze context is het essentieel om te begrijpen dat menselijke attitudes verschillende bijwerkingen voor de natuur veroorzaken, om bewuste consumptie te ontwikkelen. Het besef echter dat deze praktijk van niet-duurzame consumptie, die tegenwoordig zo natuurlijk lijkt, zijn oorsprong en concepten heeft, kan nog effectiever zijn om het verschil tussen werkelijke en gebouwde behoeften op te helderen.
Oorsprong van consumptie
Consumptie heeft zijn oorsprong in verband met de implementatie van het huidige productiemodel. Door technologische vooruitgang is de markteconomie ontstaan in de 19e eeuw. De samenleving van massaproductie en consumptie werd pas in de 20e eeuw verspreid en ontwikkeld. Met de Eerste Wereldoorlog groeide de industriële productie in serie - voornamelijk van oorlogsvoorwerpen - zowel in techniek als in de markt. Zo leed de industriële productie van andere producten en verbruiksgoederen bijgevolg aan dezelfde schaalvergroting.
Met de crisis van 1929 realiseerde men zich echter dat alleen investeren in de productie van goederen niet voldoende zou zijn, dat wil zeggen dat het naast de basisbehoeften ook nodig was om een vraag te creëren. De communicatie-industrie, die in deze periode snel opkwam, begon voor dit doel samen te werken. Omdat communicatie een uitdrukking en onderdeel van cultuur is, heeft de industrie op dit gebied invloed gehad op de manieren van organiseren en sociaal denken.
Bovendien ontwikkelden zich na de Tweede Wereldoorlog de theorieën van 'menselijk kapitaal' die het individu behandelen als een onderdeel van het productiesysteem. Zo wordt elke persoon als werknemer en potentiële consument in het sociale systeem geprojecteerd. Het concept van massacultuur komt voort uit deze logica van een cultuur die is getransformeerd in een handelswaar. Ondanks het idee dat de culturele industrie de toegang tot cultuur uitbreidde, was de ingeslagen weg absoluut omgekeerd. Deze industrie heeft culturele training gebagatelliseerd ten gunste van het creëren van een product dat snel wordt geassimileerd en geconsumeerd.
Consumentisme, reclame en cultuur
Wat brengt ons, naast de modellen van het productiesysteem, nog meer tot consumeren? Wat zijn de beweegredenen achter de consumptie van goederen en diensten? Volgens Paulo Francisco Mantello vult consumptie een leegte die inherent is aan de mens. In die zin zouden het kapitalisme en de consumptiemaatschappij alleen maar profiteren van dit 'verlangen naar verlangen'. Reclame speelt ook een fundamentele rol omdat het helpt om de consumptie te begrijpen.
Met de Koude Oorlog bereikten technologische niveaus niveaus die je nooit had kunnen bedenken en werden de media mondiaal. Met het einde van dit conflict beginnen de debatten over globalisering. Er was een globalisering van de kapitalistische productiewijze en er werd een mondiale civiele samenleving gecreëerd, althans in theorie. In deze burgermaatschappij standaardiseert de culturele industrie consumptie- en denkmodellen. De culturele heterogeniteit die inherent is aan menselijke diversiteit in de culturele industrie is een coherente heterogeniteit waarin de identiteitsfactor consumptie is en de integratiefactor de markt.
Met de woorden van Sérgio Campos Gonçalves: “Zo gaat de mens vaak, zonder het te beseffen, te werk als onderdeel van een machine (de consumptiemaatschappij) waarvan hij de werklogica niet begrijpt en die zijn creatie is. Deze machine begint dan de mens te herscheppen. "
Dat wil zeggen, terwijl de consumptiemaatschappij zichzelf consolideert, wordt cultuur vaak gebagatelliseerd voor snelle consumptie. Dit proces wordt door de communicatie-industrie bevorderd via advertenties om een niet-essentiële vraag in de samenleving te creëren. Het niveau en de levensstijl gebaseerd op consumptie krijgen een karakter van culturele identiteit en het consumentisme begint de hedendaagse sociale verhoudingen intenser te dicteren.
Duurzaam en bewust consumeren
Met de opkomst van milieukwesties en de associatie van consumentisme met afval, zijn er nieuwe trends ontstaan in de samenleving. Zowel duurzaamheid als bewustwording maken deel uit van het denken van mensen en de consument heeft de neiging zich niet langer aan marktregels te onderwerpen.
Duurzame consumptie en groene consumptie vestigen de aandacht op nieuwe praktijken die in strijd zijn met onmiddellijke consumptie. Kinderconsumentisme wordt gezien als een richting die in strijd is met duurzaamheid en er worden nu maatregelen genomen op deze eis.
Toch hebben deze trends niet dezelfde invloed op de hele samenleving, aangezien de prijzen van groene producten vaak niet voor iedereen toegankelijk zijn. Als er echter een verandering in de vraag is, moet het aanbod hier op de een of andere manier aan voldoen en dit kan een van de kwesties zijn waaraan moet worden gewerkt voor het algemene bewustzijn.
Enkele brede of geïsoleerde bewegingen werkten in het voordeel van deze gedachteconsumptie. Naast de breuk met de productiewijze waaraan we gewend zijn, vragen werken alleen om meer bewustzijn. Een voorbeeld hiervan is de video geproduceerd door Gary Turk.
